Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả

Ngày 30/7, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức Tọa đàm: "Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả" với sự tham dự của lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước, đại diện hiệp hội, doanh nghiệp, chuyên gia kinh tế nhằm phân tích, nhận định, đánh giá, kiến giải, luận bàn về vấn đề này.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội; Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Phạm Văn Bình; Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo; Tổng Giám đốc hãng hàng không Bamboo Airways Lương Hoài Nam; Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long tham dự tọa đàm.

Các đánh giá cho thấy, xăng dầu là mặt hàng có vai trò và vị thế đặc biệt quan trọng, mang tầm chiến lược trong bảo đảm ổn định và giữ vững các cân đối lớn của nền kinh tế, nhất là bảo đảm về an ninh năng lượng quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế xã hội, phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, thị trường xăng dầu vẫn còn những tồn tại, hạn chế, bất cập, những "nút thắt" gây khó khăn cho ho??t động của doanh nghiệp, ch??a tạo lập được thị trường minh bạch, có cạnh tranh. 

Điều hành thị trường xăng dầu vẫn mang tính chất hành chính

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính- Ngân sách Quốc hội cho rằng: "Xăng dầu là một mặt hàng mang tính chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân và sản xuất kinh doanh, cũng là mặt hàng rất nhạy cảm, thường xuyên biến động. Chính phủ đã có rất nhiều nỗ lực để điều hành và bình ổn giá xăng dầu, với 3 công cụ, gồm: giá cơ sở, điều chỉnh thuế (giảm thuế khi cần thiết) và sử dụng quỹ bình ổn".

Việc điều hành như vậy đã mang lại kết quả khá tích cực. Nhà nước có vai trò lớn trong việc điều hành giá xăng dầu, thể hiện trong nhiều kỳ biến động lớn về giá xăng dầu trên thế giới chúng ta đã có những chính sách để không tạo ra cú sốc bất thường về giá xăng dầu.

Tuy nhiên, theo ông Cường, dù Nhà nước kiểm soát về giá, ấn định giá nhưng giá vẫn phải theo thế giới. Cách này vẫn mang tính chất mệnh lệnh hành chính của Nhà nước áp đặt cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.

"Khi đã dùng hành chính áp đặt sẽ không bảo đảm lợi nhuận do ho??t động kinh doanh của doanh nghiệp. Trong trường hợp dùng công cụ áp đặt quá mức, doanh nghiệp không có lợi nhuận, sẽ có biện pháp để lảng tránh. Điển hình nhất như có thời điểm doanh nghiệp treo biển hết xăng dầu", ông Cường nói.

Xăng dầu là mặt hàng liên thông nhiều mặt hàng khác, đặc biệt liên thông cả đến thị trường quốc tế, theo tính toán của Bộ Tài chính, trong cơ cấu giá, giá xăng dầu thế giới chiếm tới 64 - 72%, rõ ràng, phụ thuộc nhiều vào quốc tế.

Mặt hàng xăng dầu cũng không hoàn toàn tuân thủ theo quy luật cung cầu thuần túy mà từ lâu đã thoát ly ra khỏi quy luật cung cầu, phụ thuộc nhiều vào địa chính trị như: chiến tranh, thiên tai, những sự đầu cơ quá lớn của các tổ chức tài chính bên ngoài. Do đó, điều hành giá bán xăng dầu không thể thoát ly được khỏi giá quốc tế.

Từ phân tích trên, ông Hoàng Văn Cường đề nghị, để thị trường quyết định giá xăng dầu. Từ đó, các doanh nghiệp cung cấp mặt hàng này sẽ cố gắng, nỗ lực tiết giảm chi phí đầu vào, thậm chí có thể mua lúc rẻ và bán ra lúc đắt thay vì chịu giá chung. Nhà nước không can thiệp không có nghĩa thả nổi mà có công cụ để điều tiết qua thuế (thuế nhập khẩu và thuế thu nhập).

Tính giá xăng dầu theo chuẩn quốc tế, trả lại nguyên tắc thị trường

Theo ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, từ năm 2003, với quyết định đầu tiên là Quyết định 187 về việc tổ chức kinh doanh xăng dầu, đến nay, Chính phủ đã xây dựng 5 nghị định để hoàn thiện cơ chế quản lý, tổ chức kinh doanh xăng dầu, gồm các nghị định; 55, 84, 83, 95 và gần nhất là Nghị định 80 nhưng vẫn liên tục phải sửa đổi do vẫn còn rất nhiều bất cập.

Trong đó, nút thắt trong tất cả các nghị định vừa qua cơ bản nhất vẫn là các cơ chế điều hành mang tính chất hành chính, đặc biệt là vấn đề giá. Nhà nước quy định kỹ quá, phải xác định giá, như vậy là đang làm thay cho doanh nghiệp.

Cũng theo đại diện Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, công thức tính giá xăng dầu hiện nay tham chiếu giá quốc tế đã có công bố, không nên phụ thuộc vào báo cáo từ các doanh nghiệp. Vì hiện nay, giá cước tàu, chi phí phụ phí, bảo hiểm, tỷ lệ hao hụt, chi phí lưu thông... đều đã công khai, công bố quốc tế và chỉ nên chừa lại một tỷ lệ nhất định thuộc quyền quyết định của doanh nghiệp.

"Một trong những vấn đề mấu chốt trong nghị định kinh doanh xăng dầu tới đây là trả lại nguyên lý, nguyên tắc trong cơ chế thị trường. Trước hết là công thức tính giá phải đầy đủ các chi phí theo thông lệ quốc tế chứ không nên căn cứ theo chi phí từ doanh nghiệp chỉ nên chừa lại room 15% cho doanh nghiệp tự quyết định", ông Bảo nói.

Dùng công cụ thị trường trước, công cụ hành chính là cuối cùng

Theo ông Lương Hoài Nam, Tổng giám đốc Hãng hàng không Bamboo Airways, trong quản lý, điều hành thị trường xăng dầu hiện nay trước hết phải sử dụng các công cụ thị trường, công cụ hành chính chỉ là biện pháp cuối cùng.

"Đối với công cụ thị trường về xăng dầu, chủ yếu là công cụ phái sinh thì ở Việt Nam, hệ thống quản lý, cách hiểu về phái sinh của xăng dầu hết sức bất cập. Chúng ta hiểu chưa đúng về phái sinh, hạch toán về phái sinh cũng chưa rõ, tạo ra nhiều rủi ro đối với các doanh nghiệp.

Dùng công cụ phái sinh để bình ổn xăng dầu thì chúng ta phải có cách hiểu đúng về phái sinh. Phái sinh là công cụ rất lớn, phải bắt đầu từ công cụ này thì phải hiểu và hạch toán cho đúng, đồng thời đối xử với các doanh nghiệp áp dụng công cụ này cho đúng thì mới khả thi" - ông Lương Hoài Nam, nêu quan điểm.

Được biết, hiện, Bộ Công Thương đang phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan chức năng, trong đó có Bộ Tài chính xây dựng dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định 83/2014/NĐ-CP và các Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 83 đã được ban h??nh trước đó nhằm bổ sung, hoàn thiện các cơ chế, chính sách cho sự phát triển ổn định, hiệu quả của thị trường xăng dầu./.