Giải ngân vốn các chương trình mục tiêu quốc gia: Cần khắc phục vướng mắc để tăng hiệu quả

Theo Công văn số 11123/BTC-ĐT của Bộ Tài chính gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình thanh toán vốn các chương trình mục tiêu quốc gia nguồn NSNN tháng 8/2024, tính đến hết tháng 8/2024, tổng kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công đ???t 36,7% kế hoạch năm, trong đó vốn từ ngân sách trung ương cho các CTMTQG đạt 43,5%, tương đương khoảng 11.838 tỷ đồng. Những chương trình cụ thể có tỷ lệ giải ngân cao hơn có chương trình xây dựng nông thôn mới, với 49% vốn đã được giải ngân, đạt 3.840,781 tỷ đồng. Trong số các nội dung thành phần của chương trình này, một số đạt trên 40% tỷ lệ giải ngân, tuy nhiên, việc cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn lại chỉ đạt 23,4%, thấp nhất trong các nội dung.

Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đ???ng bào dân tộc thiểu số và miền núi - một trong những CTMTQG quan trọng, cũng chỉ đạt 43% kế hoạch, tương đương 6.018,038 tỷ đồng. Điều này cho thấy một số địa phương vẫn gặp khó khăn trong việc triển khai các dự án đầu tư ở vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện hạ tầng và địa lý phức tạp.

Chương trình giảm nghèo bền vững, một trong những chương trình trọng điểm khác, đã giải ngân được 36,7% kế hoạch, tương đương 1.979,496 tỷ đồng. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn thấp hơn so với kỳ vọng, phản ánh sự chậm trễ trong việc phân bổ vốn và đưa vào thực hiện các chương trình hỗ trợ người nghèo, đặc biệt tại các vùng kinh tế khó khăn.

Một số địa phương đ???t tỷ lệ giải ngân cao, với Hậu Giang đ???ng đ???u đạt 87,6%, Vĩnh Long, Ninh Thuận và Tiền Giang đ???t từ 60 - 74%, cho thấy nỗ lực mạnh mẽ của các địa phương này trong việc triển khai và giải ngân vốn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tỉnh, thành có kết quả giải ngân rất thấp, dưới 30%, trong đó Bình Phước đứng cuối với 6,5% kế hoạch vốn đã được giải ngân. Các tỉnh khác như Hà Tĩnh, Cà Mau, Hòa Bình, Phú Yên và Thái Bình cũng ghi nhận tỷ lệ giải ngân thấp, cho thấy sự chậm trễ trong các khâu từ phân bổ vốn đến triển khai dự án.

Đặc biệt, Bình Phước chưa phân bổ vốn cho Chương trình giảm nghèo bền vững, một dấu hiệu của sự chậm trễ trong việc lập kế hoạch và thực hiện các chính sách hỗ trợ giảm nghèo tại địa phương này.

Bên cạnh các khó khăn trong giải ngân vốn đầu tư công, vốn sự nghiệp cho các chương trình mục tiêu quốc gia cũng đ???i mặt với nhiều vấn đề. Tính đến tháng 8/2024, tổng tỷ lệ giải ngân vốn sự nghiệp từ ngân sách trung ương cho các chương trình này chỉ đạt 13,2%, bao gồm cả dự toán kéo dài từ các năm trước và dự toán giao trong năm 2024. Cụ thể, chương trình nông thôn mới chỉ giải ngân được 16,2%, tương đương 448,357 tỷ đồng, trong khi chương trình giảm nghèo bền vững đ???t 17,7%, tương đương 1.917,066 tỷ đồng. Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đ???ng bào dân tộc thiểu số và miền núi có tỷ lệ giải ngân thấp nhất với chỉ 10,2%, tương đương 2.005,971 tỷ đồng.

Đáng ch?? ý, còn tới 14 tỉnh chưa thực hiện giải ngân hoặc có tỷ lệ giải ngân vốn sự nghiệp từ ngân sách trung ương dưới 10%. Điều này không chỉ làm ảnh hưởng đ???n tiến độ thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia mà còn khiến các địa phương này khó đạt được các chỉ tiêu về phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo và nâng cao đời sống cho người dân.

Theo Bộ Tài chính, việc giải ngân vốn các chương trình mục tiêu quốc gia gặp nhiều trở ngại do một số nguyên nhân, bao gồm cả yếu tố khách quan và chủ quan. Đầu tiên, các báo cáo nghiên cứu khả thi của các chương trình này dựa trên số liệu từ năm 2019 và 2020, do đó khi triển khai thực tế, số đối tượng thụ hưởng chính sách đã giảm, khiến nguồn vốn phân bổ từ ngân sách trung ương không còn phù hợp với nhu cầu thực tế. Điều này làm giảm hiệu quả của các chính sách và tỷ lệ giải ngân vốn sự nghiệp.

Thứ hai, một số địa phương vẫn còn tâm lý sợ sai, do đó chưa quyết liệt trong việc triển khai và giải ngân các chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là trong việc giải ngân nguồn vốn chi thường xuyên. Các địa phương cũng gặp khó khăn trong việc tổ chức thực hiện, chậm phân bổ kế hoạch vốn, chậm giao dự toán và lập, phê duyệt các dự án đầu tư.

Thêm vào đó, việc áp dụng các quy định của Luật Đấu thầu mới và thực hiện đấu thầu trên hệ thống đ???u thầu quốc gia khiến quá trình mua sắm vật tư, nguyên vật liệu mất nhiều thời gian hơn. Giá cả nguyên vật liệu xây dựng biến động cũng buộc các dự án phải điều chỉnh dự toán, làm chậm tiến độ thi công và giải ngân vốn.

Trước thực trạng giải ngân chậm trễ và nhiều bất cập, Bộ Tài chính đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, cơ quan trung ương và địa phương thực hiện nghiêm túc và quyết liệt các nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra nhằm thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn. Một trong những yêu cầu quan trọng là các địa phương phải kịp thời nắm bắt khó khăn, vướng mắc để có biện pháp khắc phục, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức thực hiện các chương trình.

Ngoài ra, các địa phương cũng cần khẩn trương hoàn thiện thủ tục phân bổ vốn và gửi báo cáo về Bộ Tài chính để tổng hợp. Việc bố trí vốn đối ứng từ ngân sách địa phương cũng cần được đảm bảo theo đúng tỷ lệ quy định, nhằm đáp ứng mục tiêu và đối tượng hỗ trợ của từng chương trình.

Bên cạnh đó, các cơ quan liên quan cần nhanh chóng điều chỉnh các cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội ban hành, đồng thời thực hiện thí điểm phân cấp quản lý cho cấp huyện, giúp giảm thiểu sự chậm trễ trong quá trình triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia.

Việc giải ngân vốn các chương trình mục tiêu quốc gia trong năm 2024 đang gặp nhiều khó khăn và thách thức, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, từ trung ương đ???n địa phương. Để đạt được mục tiêu giải ngân tối thiểu 95% kế hoạch, các địa phương cần khắc phục nhanh chóng những vướng mắc, cải thiện quy trình thực hiện và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Nếu không có những giải pháp quyết liệt và kịp thời, các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội sẽ khó đạt được, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân và sự phát triển bền vững của đất nước./.